De gemeenten Helmond, Heiloo en Zevenaar ontvingen in de periode 2017-2022 gemiddeld de meeste subsidie per inwoner, gevolgd door Kerkrade en Veldhoven. Gedurende deze periode van vijf jaar werd in totaal 2,9 miljard euro aan subsidies verstrekt aan Nederlandse gemeenten, exclusief bijdragen uit het Gemeentefonds en specifieke uitkeringen (SPUK’s). Dit komt neer op een gemiddelde van 483 miljoen euro per jaar. Gemeenten ontvangen voornamelijk subsidies van de provincies, gevolgd door de Europese Unie en de Rijksoverheid. Dit blijkt uit een gezamenlijke analyse van subsidiebureau Ignite Group en onderzoeksbureau Ipsos I&O op basis van openbare subsidiebronnen.
De ontvangen subsidiegelden van 2,9 miljard tussen 2017 en 2022 betreffen specifiek subsidies die zijn aangevraagd door gemeenten. Subsidies die door bedrijven en instellingen binnen de gemeente zijn aangevraagd, vallen hierbuiten. Van de subsidies die gemeenten ontvingen, is ruim driekwart (79%) afkomstig van de provincies, wat neerkomt op een bedrag van ruim 2,2 miljard euro. Een zesde deel (474 miljoen) is verstrekt door de Europese Unie en de resterende 145 miljoen is afkomstig van het Rijk (figuur 1).
Figuur 1 – Herkomst subsidies aan gemeenten (in %), 2017-2022
Helmond voert lijst aan met 70 miljoen euro subsidie in vijf jaar
Helmond, Heiloo en Zevenaar ontvingen tussen 2017 en 2022 de hoogste subsidies per inwoner in Nederland. De gemeente Helmond kreeg ruim 70 miljoen euro subsidie, wat neerkomt op gemiddeld 745 euro per inwoner (figuur 2). Omgerekend naar jaarbedragen gaat het gemiddeld om 124 euro per inwoner per jaar, ver boven het landelijk gemiddelde van 27 euro per inwoner per jaar. Het grootste deel van dit bedrag, 55,75 miljoen euro, was bestemd voor het Bereikbaarheidsakkoord Zuidoost Brabant, waar ook andere gemeenten in de regio aan deelnemen.
Heiloo en Zevenaar volgen met aanzienlijke bijdragen
Heiloo en Zevenaar volgen op de tweede en derde plaats met respectievelijk 701 en 679 euro per inwoner aan ontvangen subsidies op vijf jaar tijd. Heiloo ontving in 2017 een subsidie van 12,7 miljoen euro van de provincie Noord-Holland voor de aansluiting A9 Heiloo. Zevenaar kreeg in 2018 een begrotingssubsidie van 18,1 miljoen euro van de provincie Gelderland voor de reconstructie van de Arnhemseweg en de weg Hengelder-Zevenaar.
“Je ziet duidelijke verschillen tussen gemeenten in de subsidiebedragen die ze per inwoner ontvangen. Niettemin zeggen deze cijfers niet alles. Sommige gemeenten treden bijvoorbeeld als penvoerder op namens andere gemeenten, waardoor het lijkt alsof de volledige subsidie bij één gemeente terechtkomt, wat niet zo is. Het is daarom belangrijk om de cijfers in de juiste context te plaatsen”, licht Jan Baake toe, senior consultant bij subsidieadviesbureau Ignite Group.
Laurens Klein Kranenburg, onderzoeker bij Ipsos I&O, voegt hieraan toe: “Met subsidies zijn grote bedragen gemoeid om maatschappelijke opgaven aan te pakken. Door inzicht te geven in de subsidies aan gemeenten door de tijd heen proberen we de transparantie rond de subsidiestromen te vergroten.”
Figuur 2 – Top 10 gemeenten naar ontvangen subsidiebedrag per inwoner (in euro), 2017-2022
Subsidies aan gemeenten: Nominale groei maar reële daling sinds 2017
In de periode 2017-2022 hebben de jaarlijkse subsidies aan gemeenten aanzienlijke fluctuaties vertoond. Het bedrag daalde van 480 miljoen euro in 2017 naar 322 miljoen euro in 2019, om vervolgens geleidelijk te stijgen tot 682 miljoen euro in 2021 (figuur 3). In 2022 zakte het subsidiebedrag weer iets terug tot 516 miljoen euro.
Ondanks een nominale stijging van zeven procent ten opzichte van 2017, geeft dit een vertekend beeld van de werkelijke situatie. Wanneer we de ontwikkeling corrigeren voor inflatie en landelijke bevolkingsgroei dan blijkt dat er in werkelijkheid sprake is van een daling van dertien procent in de periode van 2017-2022 (figuur 4).
Figuur 3 – Subsidies verstrekt aan gemeenten (in miljoenen euro’s)
Figuur 4 – Indexcijfers subsidies aan gemeenten (2017=100)
Verantwoording
Deze analyse is uitgevoerd op basis van gegevens over subsidieverleningen uit openbare bronnen. Het gaat om subsidies die zijn verstrekt aan gemeenten door provincies, ministeries en Europese instellingen in de periode 2017-2022. Gegevens over 2023 zijn in veel gevallen nog niet (volledig) beschikbaar en zijn om die reden niet meegenomen in dit onderzoek. Bijdragen uit het Gemeentefonds en specifieke uitkeringen (SPUK’s) zijn buiten beschouwing gelaten. Voor het Gemeentefonds geldt een landelijke verdeelsleutel op basis waarvan gemeenten een uitkering ontvangen. Over de specifieke uitkeringen volgt binnenkort een nieuw artikel.
De indeling in subsidies vanuit de provincies, Rijk en de Europese Unie is als volgt gemaakt:
- Provincies: alle subsidies verstrekt door Nederlandse provincies.
- Rijk: alle subsidies verstrekt door RVO, UVB en ministeries, met uitzondering van Europese programma’s zoals ESF(+) en EMVF die worden uitgevoerd door UVB.
- EU: alle subsidies vanuit Europese subsidieprogramma’s, ook als ze worden uitgevoerd door nationale agentschappen, zoals UVB, en regionale programma’s, bijvoorbeeld Stimulus, Kansen voor West en EFRO Oost. Bij regionale programma’s gaat het vaak om een totaalbedrag aan subsidies; hier kan dus ook een deel cofinanciering door het Rijk of een provincie in zitten. Als het expliciet gaat om cofinanciering door het Rijk of een provincie is dit niet als EU-subsidie ingedeeld, maar als Rijk of Provinciaal.
Voor de gemeente-indeling is uitgegaan van de indeling van het CBS per 1 januari 2023 waarbij Nederland 342 gemeenten telde. De data is gebaseerd op openbare bronnen en informatie gepubliceerd door subsidieverstrekkers.
Over Ignite Group
Ignite Group is een groot en groeiend onafhankelijk adviesbureau met meer dan 190 gedreven specialisten. Wij ondersteunen ondernemers, overheid en onderwijsinstellingen bij het waarmaken van hun ambities. Met een totaalpakket aan diensten en producten zorgen wij ervoor dat onze klanten alle subsidiekansen optimaal benutten. Dit doen wij op basis van meer dan 25 jaar ervaring in de sector. Wij beschikken over de grootste subsidiedatabase in Europa, en verzorgen subsidietrajecten voor tal van grote en kleine bedrijven.
Over Ipsos I&O
Ipsos I&O is hét onderzoeksbureau voor maatschappelijke vraagstukken. Wij voorzien overheden en publieke organisaties van betrouwbare onderzoeksuitkomsten die inzicht en handelingsperspectief bieden. Samen met onze opdrachtgevers zetten onze honderd medewerkers zich in voor een welvarend, veilig, gezond, democratisch, mobiel en duurzaam Nederland.
